2020: BURZA to opowieść wielu wariantów – opracowywanych za pomocą nieustannie uczącej się sztucznej inteligencji*. Na sceniczną historię nakładane są różne możliwe wersje tego, co mogło się wydarzyć i tego co rzeczywiście się wydarzyło – w sposób imitujący pracę ludzkiej pamięci.

Specjalnie zaprojektowany dla spektaklu program AI (Artificial Intelligence) będzie gromadził w czasie rzeczywistym informacje i opinie od ekipy spektaklu oraz publiczności poprzez udzielanie odpowiedzi na krótkie ankiety przed spektaklem. Na podstawie tych informacji system będzie podejmował decyzje o układzie wariantów scen, charakterze muzyki i oświetlenia. Ta sztuczna sieć neuronowa powstaje dzięki ludziom. Na bazie odpowiedzi ankietowych od publiczności oraz informacji od realizatorów i realizatorek, wykonawców i wykonawczyń program AI będzie doskonalił swoje umiejętności. Tym samym – będzie rozwijał rzeczywistość spektaklu “2020: Burza”.

Weź udział w tworzeniu teatralnej sztucznej inteligencji!  

Dr hab. inż. Pawłeł Wawrzyński (Zakład Sztucznej Inteligencji Politechniki Warszawskiej) o sztucznej inteligencji w teatrze:

“Sztuczna inteligencja jest programem komputerowym, do którego na bieżąco wpisywane są wydarzenia opisujące przebieg spektaklu. Na tej podstawie program wybiera warianty tego, co ma dziać się dalej. Warianty dotyczą elementów scenariusza, oświetlenia i oprawy dźwiękowej. Mechanizm uczenia się oparty jest na zasadach zbliżonych do tego, jak uczą się ludzie i zwierzęta. Naszym uczeniem rządzi warunkowanie – uczymy się działać tak, żeby efekt był jak najlepszy.

Przed spektaklem  widzowie odpowiadają na pytanie, które sztucznej inteligencji daje pogląd na to, jakie są ogólne emocjonalne uwarunkowania, w których odbywa się dany spektakl. Do tych uwarunkowań sztuczna inteligencja dostosowuje swoje wybory. Widzowie nie współreżyserują spektaklu, nie podejmują świadomych decyzji, co ma się w nim wydarzyć. Decyzje podejmuje sztuczna inteligencja, która uczy się, jak zmienić pewne elementy spektaklu, aby odpowiadały emocjom widzów.

Sztuczna inteligencja nie jest w stanie zastąpić reżysera, natomiast może stanowić dla niego pomoc w bieżącym zarządzaniu spektaklem. Pomaga uwzględniać różne okoliczności, które towarzyszą spektaklowi. Ponadto wprowadza do spektaklu element nieprzewidywalności. Ucząc się, musi dokonywać różnych wyborów, żeby sprawdzić jakie są ich skutki”.

To prosty eksperyment

Jest 1995 rok. Pracownicy Western Washington University, Era Hyman i Joel Pentland proponują sześćdziesięciu pięciu dorosłym udział w badaniu nad tym, w jaki sposób zapamiętywane są doświadczenia z wczesnego dzieciństwa.

Uczestnicy dowiadują się, że zostaną zapytani o kilka zdarzeń, których byli świadkami zanim ukończyli szósty rok życia, a o których wspominali w ankietach ich rodzice. Badani zostają uprzedzeni, że najważniejszą kwestią eksperymentu jest wierność wspomnień.

Trik: w rzeczywistości naukowcy sprawdzają nie to, jak uczestnicy zapamiętali faktyczne zdarzenia. Sprawdzają, w jaki sposób zapamiętali wydarzenia, które nigdy nie miały miejsca.

Sposób: pośród wspomnień rzeczywistych, które dostarczyli rodzice, zostało ukryte jedno wspomnienie wymyślone przez naukowców. To wspomnienie było identyczne dla wszystkich badanych: masz pięć lat. Jesteś na weselu przyjaciół rodziców. Bawisz się z innymi dziećmi. Wpadasz na stół, na którym stoi waza z ponczem. Wszystko rozlewa się na suknię panny młodej.

Efekt: po trzech ćwiczeniach z wyobraźni (uczestnicy są proszeni o przywołanie zdarzenia i opowiedzenie na głos tego, co widzą, kiedy je sobie przypominają), dwadzieścia pięć procent wszystkich z nich było przekonanych, że fałszywe wspomnienie podsunięte przez badaczy, było w istocie ich prawdziwym wspomnieniem z dzieciństwa i potrafili dokładnie odtworzyć jego przebieg. Dwanaście i pół procent potrafiło „przypomnieć sobie” fałszywe wspomnienie, ale nie w pełnym jego zakresie (nie pamiętali rozlania ponczu).

(Na podstawie: Julia Shaw „Oszustwa pamięci”, tłum. Anna Cichowicz, Wydawnictwo Amber 2018)

• W sztuce wykorzystano:

  fragmenty książki H.D. Thoreau „Walden, czyli życie w lesie” w przekładzie Haliny Cieplińskiej.

• W scenariuszu cytowane są fragmenty:

  C. Malaparte, „Sodoma i Gomora”, tłum. J. Popiel
  St. Kubrick, P. Sellers, T. Southern, P. George, „Doktor Strangelove, czyli jak przestałem się martwić i skonstruowałem bombę”, tłum. K. Ruciński
  F. O’Connor, „Misterium i maniery”, tłum. M. Kołbukowski
  W. Shakespeare, „Burza”, tłum. S. Barańczak

Recenzja

• Dojmująca, niemal bolesna wizja końca kultury, człowieczeństwa, całego świata. Jarzyna wykorzystuje najnowsze narzędzia, m.in. sztuczną inteligencję, algorytm który mocno wpływa – w sposób niepokojąco niewidoczny i niekontrolowany – na ostateczny kształt spektaklu. Nie przysłania to na szczęście emocjonalnej gry aktorskiej i mocnych napięć psychologicznych między postaciami. Ważna w wielopoziomowym przedstawieniu jest też krytyka sytuacji w Polsce: pojawiają się nawiązania do katastrofy smoleńskiej i Strajku Kobiet.

  Przemysław Gulda, guldapoleca

Wsparcie ze środków Funduszu Przeciwdziałania COVID-19.